Zarządzanie środowiskowe w firmie – na czym polega?

Zarządzanie środowiskowe w przedsiębiorstwie – implementacja i korzyści 

System Zarządzania Środowiskowego (Environmental Management System – EMS) jest narzędziem ogólnoświatowym – wychodzącym poza Unię Europejską, który znacznie usprawnia zarządzanie aspektami środowiskowymi organizacjom o różnym profilu działalności. Wyróżnia się dwie główne normy referencyjne określające wymagania dla EMS: System Ekozarządzania i Audytu EMAS oraz ISO 14001. Obydwa standardy opierają się na dość elastycznych wymaganiach, które pozwalają każdemu przedsiębiorstwu skonfigurować zarządzanie środowiskowe zgodnie z ich profilem i potrzebami oraz zidentyfikować najskuteczniejsze rozwiązania w celu poprawy wydajności.

Zatem zarządzanie środowiskowe obejmuje wszystkie działania, które mają na celu ograniczenie negatywnego wpływu firmy na środowisko od łańcucha dostaw, poprzez strukturę firmy, po utylizację odpadów. Obejmuje m.in. świadomy wybór materiałów i dostawców, minimalizowanie emitowanych zanieczyszczeń powodowanych przez prowadzoną działalność gospodarczą, podział zadań i organizację procesów w firmie, szkolenia i zachowania pracowników oraz procedury wdrażania polityki środowiskowej. EMS to jedno z najpopularniejszych narzędzi dla systematycznej, ukierunkowanej i zaplanowanej realizacji polityki i celów przedsiębiorstwa w zakresie zrównoważonego rozwoju. 

Podobnie jak państwową politykę ekologiczną, także w przedsiębiorstwach sporządza się 4-letni program, określający cele ekologiczne, priorytety, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia postawionych celów.

Korzyści wprowadzenia zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwie 

Wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego jest nadal dobrowolne,  jednak należy wziąć pod uwagę mnogość powodów, dla których warto włączyć ochronę środowiska do codziennej działalności biznesowej:

• Pozwala usystematyzować działania prawne w zakresie ochrony środowiska i uzyskać certyfikację.

• Udowadnia działania zgodne z wymogami legislacyjnymi w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.

• Podnosi wiarygodność organizacji w oczach klientów, interesariuszy i opinii publicznej.

• Buduje przewagę konkurencyjną na rynku.

• Minimalizuje ryzyko odpowiedzialności w przypadku wystąpienia zdarzeń związanych ze środowiskiem.

• Pozwala na określenie słabych punktów organizacji, ale i potencjalnych obszarów do oszczędności.

• Zmniejsza wysokość składki w zakresie odpowiedzialności za środowisko.

• Zmniejsza koszty działalności poprzez np. ograniczenie wykorzystania surowców/zasobów, zmniejszenie zużycia energii i materiałów, zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów i kosztów ich unieszkodliwiania czy wykorzystanie zasobów odnawialnych. A to tylko niektóre z korzyści wdrożenia takiego systemu.

Certyfikat ISO 14001 a zarządzanie środowiskowe – procedury i wymagania 

Wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego jest czasochłonne i w dużej liczbie przypadków wymaga przemodelowania struktur w organizacji. Przynosi szereg wyzwań, które wymagają zwiększenia zaangażowania pracowników oraz najwyższego managementu. Należy często od nowa ułożyć strukturę firmy z jasnym podziałem obowiązków i ustalonymi terminami realizacji zadań oraz przeprowadzić audyt wewnętrzny. 

Jednym ze skutecznych sposobów wprowadzenia usystematyzowanego zarządzania środowiskowego jest zastosowanie uznanej na całym świecie normy ISO 14001. Zapewnia ona firmie gotowe rozwiązania do zaprojektowania systemu EMS. Jeśli przedsiębiorstwo stara się o certyfikat ISO 14001, system zarządzania środowiskowego musi spełniać z góry określone wymagania. Poniżej najważniejsze aspekty, które muszą zostać uregulowane lub ustanowione w organizacji: 

• Określenie zakresu działań: aspekty i polityka środowiskowa.

• Określenie realnych celów środowiskowych i narzędzi do ich osiągnięcia.

• Zaplanowanie procedur i procesów w przedsiębiorstwie (struktury organizacyjnej).

• Zabezpieczenia zasobów ludzkich i finansowych (z programem szkoleń).

• Określenie zobowiązań (prawne i inne).

• Opracowanie komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej.

• Prowadzenie/gromadzenie pełnej dokumentacji.

• Monitorowanie, pomiary i ocena działań.

• Audyty wewnętrzne i przegląd zarządzania (raporty z audytu, o niezgodnościach, przegląd zarządczy etc.).

• Działania korygujące i ciągłe doskonalenie.

Korzyści płynące z zarządzania środowiskowego – perspektywa ekonomiczna i społeczna 

Stale rosnące zainteresowanie ochroną środowiska naturalnego (szczególnie w obliczu katastrofy klimatycznej) powoduje narastającą presję społeczną szczególnie wobec tych przedsiębiorstw, które emitują dużą ilość zanieczyszczeń powietrza i odpadów poprodukcyjnych. Społeczne naciski są wspierane przez organizacje proekologiczne, ale i coraz częściej przez ustawodawstwo państwowe, czy jeszcze wyżej – organizacje międzynarodowe, takie jak UE. W związku z coraz mniejszym przyzwoleniem na brak poszanowania środowiska naturalnego i naciskami wielu grup interesu przedsiębiorstwa chętnie sięgają po gotowe rozwiązania, takie jak choćby właśnie systemy zarządzania środowiskowego. Dzięki takiemu systemowemu podejściu do zarządzania zrównoważonym rozwojem firmy zbierają możliwie jak najwięcej informacji na temat swojej kondycji, szans i zagrożeń płynących z prowadzonej działalności, a w perspektywie długoterminowej, wpływających zarówno na społeczeństwo, którego są częścią, jak i na ich wyniki finansowe.

Dobrze zdefiniowane i zaplanowane działania, zgodne np. z certyfikacją ISO 14001 umożliwiają osiągnięcie długotrwałych korzyści i stworzenie możliwości wniesienia wkładu w zrównoważony rozwój poprzez m.in.:

• Ochronę środowiska przez zapobieganie lub łagodzenie niekorzystnych wpływów na środowisko i lokalną społeczność.

• Wsparcie przedsiębiorstwa w spełnianiu zobowiązań dotyczących zgodności z normą.

• Stałe poprawianie środowiskowych efektów prowadzonej działalności.

• Nadzorowanie lub wpływanie na to, jak wyroby i usługi organizacji są projektowane, wykonywane, dystrybuowane, użytkowane i unieszkodliwiane przez zastosowanie perspektywy cyklu życia, co może zapobiec zjawisku nieumyślnego przenoszenia wpływów na środowisko do innych elementów cyklu życia.

• Osiąganie korzyści finansowych i operacyjnych, które mogą wynikać z zastosowania alternatywnych, korzystnych dla środowiska rozwiązań wzmacniających pozycję rynkową danej organizacji.
  Przekazywanie informacji środowiskowych odpowiednim stronom zainteresowanym.

Wyzwania zarządzania środowiskowego – strategie i rozwiązania

Zarządzanie środowiskowe to proces, który obejmuje planowanie, wdrażanie, monitorowanie i ocenę działań mających na celu ochronę i zachowanie środowiska naturalnego. Wyzwania w tym obszarze są liczne i złożone, ale istnieje wiele strategii i rozwiązań, które mogą pomóc organizacjom i przedsiębiorstwom skutecznie zarządzać swoimi wpływami na środowisko. Główne wyzwania, które obecnie stoją przed tymi największymi, ale i w dłuższej perspektywie mniejszymi przedsiębiorstwami i organizacjami:

• Zmiany klimatyczne – zmiany klimatyczne są jednym z największych wyzwań zarządzania środowiskowego. Rozwiązania obejmują promowanie zrównoważonej energii, inwestowanie w technologie niskoemisyjne, zwiększanie efektywności energetycznej i promowanie praktyk zrównoważonego rolnictwa czy produkcji.

• Zanieczyszczenie – zarządzanie zanieczyszczeniem wymaga monitorowania i kontrolowania emisji zanieczyszczeń, zarządzania odpadami, ochrony wód powierzchniowych i podziemnych oraz promowania zrównoważonego rozwoju przemysłowego.

• Utrata bioróżnorodności – ochrona bioróżnorodności wymaga ochrony siedlisk, ochrony gatunków zagrożonych, promowania zrównoważonego rolnictwa i leśnictwa oraz zarządzania obszarami chronionymi.
  
  

• Zasoby naturalne – zarządzanie zasobami naturalnymi obejmuje ochronę gleb, zarządzanie zasobami wodnymi, zrównoważone leśnictwo i rolnictwo, a także zarządzanie zasobami mineralnymi.

• Edukacja i świadomość – edukacja i podnoszenie świadomości są kluczowymi elementami zarządzania środowiskowego. To obejmuje edukację publiczną, ale też tak istotne szkolenia dla pracowników, kampanie informacyjne i promowanie zrównoważonych praktyk.

• Technologia – technologia może odegrać kluczową rolę w zarządzaniu środowiskowym, od monitorowania zanieczyszczeń i zmian klimatu, po promowanie zrównoważonej energii i efektywności energetycznej.
  
  Uczestnictwo społeczne: Aktywne uczestnictwo społeczne jest kluczowe dla skutecznego zarządzania środowiskowego. To obejmuje angażowanie społeczności lokalnych, działania firm z zakresu eko CSR, tworzenie partnerstw między sektorem publicznym, prywatnym i społecznością.

Rozwiązań jest wiele, a każda organizacja może we własnym zakresie i możliwościach wdrażać programy naprawcze i inicjatywy proekologiczne zawarte w opracowanych strategiach i planach związanych z zarządzaniem środowiskowym.