Zielona energia w Polsce – przegląd obecnej sytuacji

Ku przyszłości bez emisji – droga do odnawialnych źródeł energii

Na świecie inwestycje w wytwórczość energii elektrycznej i rosną, a wysokie ceny prądu nikogo już nie dziwią. Obciążając znacząco nasze budżety – firmowe oraz domowe, zanieczyszczając środowisko wysoką emisyjnością CO2 i odpadami na poziomie globalnym wprowadza się tzw. politykę klimatyczną, by przekształcić konwencjonalną produkcję w zrównoważony sposób pozyskiwania energii. Tak więc, przed nami prawdziwe wyzwanie i bardzo ważna transformacja, zredukowania i wyeliminowania zastosowania paliw kopalnych na poczet zielonej energii. 

Temat alternatywnych odnawialnych źródeł, budzi wątpliwości i obawy, ponieważ nie mając wystarczającej wiedzy i namacalnych rezultatów, zbudowanie zaufania zajmuje dużo więcej czasu. Faktem jest, że wytwarzanie prądu w ten sposób minimalnie wpływa na środowisko, ponieważ surowce pozyskuje się z: 

• promieni słonecznych,

• wiatru, 

• wody, 

• ciepła gruntowego, 

• biomasy, 

• biogazu. 

Można zatem stwierdzić, że bez emisyjna energia odnawialna to przyszłość i ulga dla naszych portfeli i środowiska naturalnego. Zanim jednak w kablach popłynie „zielony prąd”, trzeba wielowymiarowych działań, m.in.: ocenić i zmodernizować obecną infrastrukturę techniczną, potencjalną lokalizację instalacji – również pod kątem okolicznej flory i fauny, dostosować wszystkie krajowe ustawy do regulacji europejskich i międzynarodowych.

Przeczytaj również: Centralny System Informacji Rynku Energii – zmiana na rynku energii. Co oznacza wprowadzenie CSIRE?

Stan obecny zielonej energii w Polsce – wyzwania i możliwości

W Polsce moc odnawialnych źródeł energii z każdym rokiem rośnie. Z czego to wynika? W pierwszej kolejności, globalne dążenie do neutralności ekologicznej, poprzez implementacje odpowiednich regulacji unijnych, dyrektyw, rezolucji, które zobowiązują nas, żeby działać na rzecz środowiska. Perspektywa uniezależnienia energetycznego i krajowego zabezpieczenia zapasów energii sprawiają, że ten sektor również prężnie rozwija się w naszym kraju. Oprócz tego zwiększa się również świadomość społeczna. Polacy chcą żyć w sposób zrównoważony, z poszanowaniem i uwagą wobec natury. I oczywiście, płacić mniej za rachunki. Zanim zielona transformacja ruszy pełną parą, przeznaczone milionowe środki pieniężne będą wydawane, trzeba się odpowiednio i rzetelnie przygotować. W związku z czym na samym początku poznajemy kierunek, w którym chcemy iść i ewentualne wyzwania związane z realizacją projektu. Biorąc cały czas pod uwagę, że każdy kraj ma swoją specyfikę, to w różnym zakresie i tempie przekształca swój sektor energetyczny. Dlatego nie można podejść do realizacji projektu uniwersalnie. Nasz kraj posiada inne zaplecze i własny punkt startowy. W Polsce do głównych wyzwań i trudności należą: 

• Przestarzała infrastruktura przesyłowa i dystrybucyjna – konieczna jest modernizacja i cyfryzacja sieci, aby sprawnie nadążać za realizacją projektów OZE. 

• Prawo i regulacje – stworzenie stabilnych ram prawnych, usprawnienie przebiegu procedur administracyjnych, modyfikacja przepisów, które ograniczają rozwój energetyki wiatrowej. 

• Zwiększenie inwestycji i rozwój sektora magazynowania energii – dzięki temu będzie można przechowywać nadwyżki wyprodukowanej energii, aby móc z niej później korzystać.

• Akceptacja społeczna – produkcja czystej energii budzi wiele wątpliwości i sprzeciwu społeczności lokalnej. Dlatego istnieje konieczność edukacji ekologicznej i promowania inwestycji w gminach. 

• Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego – podstawa to lepsze planowanie, bilansowanie i rozwój elastyczności wobec źródeł, ponieważ OZE charakteryzują się niestabilnością dostawczą.

Jak widzimy, jest trochę kwestii, które należy dopracować, aby móc korzystać z zielonej energii. Znając i systematyzując listę obecnych wyzwań, łatwiej przyjdzie nam przekierowanie uwagi na możliwościach, jakie są przed nami. Polska posiada duży potencjał rozwoju zielonej energii – technologiczny, geograficzny oraz społeczny. Najważniejsze z nich:

• Fotowoltaika – korzystanie z energii słonecznej. Sprzyjające warunki klimatyczne dają możliwość rozwoju farm słonecznych, które w ostatnim czasie stają się naprawdę opłacalne. 

• Onshore – farmy wiatrowe budowane na lądzie. 

• Offshore – czyli morskie farmy wiatrowe na Morzu Bałtyckim. 

• Budowa magazynów energii – magazynowanie nadwyżki wyprodukowanego prądu, będzie można zapanować nad zmiennością OZE oraz budować budować bezpieczeństwo energetyczne kraju. 

• Biomasa i biogaz – stabilna, ale skala jest ograniczona.

• Wsparcie z funduszy UE – jedno z nich to KPO (Krajowy Plan Odbudowy).

• Rozwój lokalnych inicjatyw – spółdzielnie, klastry energii, programy do prosumentów – ludzi samodzielnie produkujących prąc. Dzięki temu można wytwarzać tańszą energię bardziej niezależnie.

Rozwój energetyki odnawialnej w Polsce – analiza tendencji

W Polsce systematycznie przybywa inwestycji, aby przekształcić sektor energetyczny w zeroemisyjny. Wpisując się w globalną politykę i trend, jest to jednocześnie konieczność. Skala zachodzących zmian w naszym kraju, staje się mocno widoczna, wręcz namacalna, kiedy przytoczymy i skupimy się na garści istotnych faktów i danych zebranych w ostatnim czasie.

W grudniu 2024 roku łączna moc zainstalowana wszystkich źródeł energii elektrycznej w Polsce wyniosła 72,8 GW (energetyka konwencjonalna i OZE). Z tego 33,6 GW to udział odnawialnych źródeł energii (ok. 46,2%). W porównaniu do grudnia 2023 r. na koniec grudnia 2024 r. moc zainstalowana OZE wzrosła do 33,6 GW, czyli o 18,2 %. Przechodząc od ogółu do szczegółu, obecnie największym odnawialnym źródłem energii elektrycznej w Polsce jest słońce, a na drugim miejscu plasuje się wiatr. W grudniu 2024 r. moc zainstalowana fotowoltaiki wyniosła 21,2 GW – prawie 63% wszystkich mocy odnawialnych źródeł energii. Drugie miejsce zajmuje wiatr – moc zainstalowana to 10,2 GW, czyli 30,2% mocy OZE. 

W dalszej kolejności są to farmy wiatrowe na morzu (offshore) oraz biogazowanie. Reasumując, przez cały 2024 rok w Polsce pojawiło się w sumie 143 011 sztuk nowych instalacji OZE o łącznej mocy 4735,42 MW.¹  Gołym okiem widać progresywną tendencję w kierunku dekarbonizacji sektora energetycznego.

Polityka energetyczna a zielona energia – perspektywy na przyszłość

Rosnąca liczba inwestycji w OZE jest możliwa dzięki nowoczesnej technologii, cyfryzacji infrastruktury oraz potężnym nakładom finansowym. Wszystkie wymienione składowe, tworzące komplementarne projekty, działają w określonych ramach prawnych. W Polsce kwestie związane z zieloną energią reguluje Ustawa o OZE z dnia 20 lutego 2015 roku. W treści ustawy znajdziemy m.in. definicje i szczegółowe opisy zielonych źródeł, zasady przyłączania instalacji OZE do sieci i wiele innych kluczowych kwestii. 

Na przestrzeni lat ustawę znowelizowano o: net-billing – zamiast opustu dla prosumentów, pojawiła się możliwość rozwoju prosumenta zbiorowego i lokatorskiego, kontynuacja dostosowania do dyrektywy RED II z 2018 roku (Unijna Dyrektywa o Promowaniu OZE), czyli przekształcenia Europy jako wspólnoty krajów neutralnych dla środowiska i klimatu. Oprócz tego w 2019 roku polski rząd opracował i przekazał Komisji Europejskiej Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu na lata 2021–2030. Dokument powstał na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z 2018 r.² W 2024 roku 

w resorcie klimatu przedstawiono nową wersję dokumentu, jeszcze nie przesłano go do Brukseli. Zgodnie z jego treścią w Polsce ma przyspieszyć transformacja energetyczna. Będzie to wyglądało w następujący sposób. Do 2030 roku około 56 proc. polskiej energii elektrycznej będzie pochodzić z odnawialnych źródeł energii. Wydobycie węgla zmniejszy się dwukrotnie.³ Będąc krajem członkowskim Unii Europejskiej, każdy kraj jest zobowiązany do przygotowania i skierowania takiego dokumentu do Parlamentu Europejskiego. Idąc chronologicznie, w 2021 roku polski rząd przyjął i na bieżąco uaktualniał strategię PEP2024, która dotyczy również przyszłości polskiego sektora energetycznego. Co zakłada? Najważniejszym celem jest dogłębna reforma polskiego rynku energii elektrycznej – częściowa dekarbonizacja na rzecz OZE, budowa elektrowni jądrowych, rozwój morskich farm wiatrowych oraz zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego do 2040 roku, oczywiście spełniając wymogi klimatyczne Unii Europejskiej.

Rok 2023 był ważny dla polskiej energetyki wiatrowej, ponieważ znowelizowano ustawę 10H. Zgodnie z jej treścią budowa wiatraków od zabudowań musi wynosić co najmniej 10-krotność długości turbiny wraz z łopatą. W 2024 roku zliberalizowano dotychczasowe przepisy, dopuszczając budowę farm wiatrowych bliżej domów, tj. min 700 m, pod warunkiem zgodny społeczności lokalnej i Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego. 

Najbardziej aktualny dokument to dyrektywa RED III, będąca nowelizacją dyrektywy RED II. Ustanawia bowiem ambitniejszy cel, czyli osiągnięcie udziału 42,5% energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii w UE do 2030 roku.⁴ Dodatkowo, wprowadza także konkretne cele dla sektorów kluczowych dla redukcji emisji gazów cieplarnianych i przejścia na czystsze źródła energii, tj. dla: przemysłu, transportu i budownictwa. 

Działania i zabiegi prawne w obrębie proekologicznych rozwiązań, zobowiązań, wymogów to wieloletni proces, aby ostatecznie osiągnąć konieczną zeroemisyjną produkcję energii elektrycznej. Unia Europejska obrała kierunek odnawialnych źródeł energii, a Polska będąc krajem członkowskim jest zobowiązana przygotowywać i implementować odpowiednie nowelizacje. W związku z czym przed nami transformacja energetyczna, która już trwa, aby całkowicie przejść z surowców kopalnych na alternatywne, niewyczerpywalne źródła, m.in.: słońce, wiatr czy wodę.

Przykłady sukcesów w produkcji i wykorzystaniu energii zielonej w Polsce

Wyzwania i bariery rozwoju zielonej energii w Polsce 

W Polsce sektor energetyczny cały czas się zmienia, a transformacja w stronę zero emisyjności stała się faktem. Oczywiście, jest to wypadkowa wielu nakładających się czynników. Globalnie polityka energetyczna zmierza do dekarbonizacji i proekologicznych rozwiązań, aby korzystać z nielimitowanych, odnawialnych bogactw natury. Polska w tych dążeniach nie pozostaje w tyle. Oprócz zmiany świadomości społeczeństwa, szczerej chęci dbania o środowisko, płacenia mniej za energię elektryczną, jesteśmy zobligowany do wpisywania się i realizowania polityki klimatycznej. Będąc krajem członkowskim Unii Europejskiej, specjaliści przygotowują dokumenty, plany, aktualizacje już obowiązujących zapisów, w zgodzie z jej dyrektywami. Do tej pory Polska już wiele zrobiła, aby produkować zieloną energię. Prężnie rozwija się fotowoltaika, szczególnie instalacja dużych farm jest opłacalna. Obecnie Polska należy do grupy jednym liderów wzrostu w tym sektorze w Europie. Sukcesem okazał się program „Mój Prąd”, wsparł setki tysięcy gospodarstw domowych w instalacji paneli fotowoltaicznych.

W dalszej kolejności plasują się farmy wiatrowe. I tutaj również należymy do czołówki krajów europejskich pod kątem zainstalowanych turbin wiatrowych. Niektóre działają już ponad 20 lat i trwale wpisały się w okoliczny krajobrazy regionów. Z lądu przenieśmy się na otwarte morze, gdzie również działają turbiny wiatrowe. I wciąż ich przybywa. 

Reasumując, oczywiście, możemy technologicznie, legislacyjnie, społecznie odstawać od standardów Europy Zachodniej. Oprócz widocznych sukcesów, mamy na horyzoncie wiele wyzwań i barier, którym sprostamy. Bez wątpienia możemy spodziewać się dalszego, prawdopodobnie znacznie szybszego rozwoju OZE w kraju, jak i globalnie.