Na czym polega bioróżnorodność i jakie są jej przykłady?

---

Bioróżnorodność – wprowadzenie i definicja

Bioróżnorodność, określana też jako różnorodność biologiczna (ang. biodiversity) to szerokie pojęcie wykorzystywane do opisania całości świata zwierząt i roślin. Różnorodność biologiczna odnosi się do przyrody ożywionej (tzw. biocenozy) i jest nierozerwalnie związana z nieożywionym biotopem, czyli miejscem jej występowania. Biocenoza wraz z biotopem tworzą ekosystem, którego częścią jest również człowiek.

Dbanie o różnorodność może być kojarzone z działalnością różnego rodzaju NGOs (ang. Non-governmental organizations), ale w rzeczywistości wpływ na nią mamy wszyscy – od pojedynczego człowieka, aż po wielkie korporacje działające na skalę transgraniczną. Często to właśnie działalność firm odciska wyraźnie widoczne i, niestety, negatywne piętno na bioróżnorodności, niszcząc ją oraz hamując jej rozwój i regenerację.

Co to jest bioróżnorodność? Kluczowe elementy i znaczenie

Bioróżnorodność ma ogromne znaczenie dla możliwości funkcjonowania życia na Ziemi oraz jego jakości. Trzeba pamiętać, że zróżnicowane gatunki roślin i zwierząt koegzystują ze sobą w ścisłej zależności, ale człowiek, często nawet nieświadomie, wiele na tej koegzystencji zyskuje. To za sprawą sprawnie działającego ekosystemu pozyskujemy surowce naturalne, substancje do produkcji leków. Rośliny produkują również tlen i pochłaniają dwutlenek węgla, spowalniając zmiany klimatyczne, za które odpowiedzialny jest właśnie człowiek. Często nie doceniamy też możliwości w zakresie relaksu, jakie oferuje nam bioróżnorodność.

Szacuje się, że około 60 tysięcy roślin wykorzystuje się obecnie w medycynie, a aż 30% plonów rolnych wymaga zapylenia przez owady. Takie dane pokazują, że bez bioróżnorodności jako gatunek jesteśmy skazani na porażkę.

Oddolne inicjatywy ukierunkowane na ochronę różnorodności biologicznej podejmowane przez przedsiębiorstwa są kluczowym elementem całej układanki. Niestety procesy legislacyjne na poziomie krajowym (a tym bardziej wspólnotowym) często postępują zbyt wolno, aby można spodziewać się wymiernych rezultatów, zanim będzie za późno. Dbając o różnorodność, inwestujesz w zróżnicowany rozwój i zwiększasz szansę, że kolejne pokolenia również będą mogły cieszyć się pięknem przyrody oraz czerpać z niej wymierne korzyści gospodarcze.

Przykłady bioróżnorodności na świecie – różnorodne ekosystemy i gatunki

Największe zróżnicowanie gatunków oraz ekosystemów występuje w obszarach tropikalnych. W samej tylko Brazylii występuje ponad 55 tysięcy różnych gatunków roślin. Niezwykle dużą różnorodność ewidencjonuje się w ekosystemach górskich. Ekolodzy biją jednak na alarm, że w miarę upływu lat wzrasta liczba gatunków endemicznych, czyli takich, których zasięg występowania jest silnie ograniczony. Można do nich zaliczyć m.in. legwany morskie, żółwie słoniowe, lemury, jaguary, dziobaki czy kangury, ale lista z biegiem lat będzie się poszerzała.

Na różnorodność gatunkową ekosystemów wpływa cały szereg czynników, w tym:

• klimat;

• dostępność wody;

• ukształtowanie terenu;

• intensywność działalności człowieka.

Przykłady różnorodności biologicznej najłatwiej przedstawić na przykładzie. W Tatrzańskim Parku Narodowym liczbę gatunków zwierząt szacuje się na około 8 tysięcy, zaś roślin na 1 tysiąc. Choć może się wydawać, że to dużo, ale w porównaniu z dżunglą amazońską, gdzie występuje jedna czwarta wszystkich ziemskich gatunków, to zaledwie kropla w morzu.

Wpływ człowieka na bioróżnorodność – zagrożenia i działania ochronne

Choć Unia Europejska oraz inne organizacje aktywnie działają, poszukując sposobów ochrony różnorodności biologicznej (np. poprzez tworzenie obszarów Natura 2000), od lat obserwuje się stopniowy spadek bioróżnorodności. Niestety okazuje się, że ma to charakter kaskadowy, ponieważ poszczególne gatunki są ze sobą powiązane. Usunięcie jednego z ogniw łańcucha ekosystemu powoduje, że po latach znika z niego kolejne, a po nim następne. Za utratę bioróżnorodności odpowiadają m.in. następujące czynniki:

• zmiana sposobu użytkowania gruntów (m.in. urbanizacja, wylesianie terenów);

• eksploatacja zasobów przyrodniczych;

• zmiana klimatu i zanieczyszczenie środowiska wywołane działaniami człowieka;

• introdukowanie inwazyjnych gatunków obcych.

Przedsiębiorstwa, które korzystają z nieodnawialnych, konwencjonalnych źródeł energii oraz emitują znaczne ilości dwutlenku węgla do atmosfery, również stanowią jedną z przyczyn stopniowego niszczenia środowiska.

Działania ochronne mogą być podejmowane na kilku szczeblach – międzynarodowym, krajowym oraz lokalnym. Rozważając wprowadzenie strategii mającej na celu ochronę środowiska, warto przeanalizować koszty oraz potencjalne korzyści i straty wynikające z takich działań. Z pewnością inicjatywy ekologiczne pociągają za sobą znaczące wydatki, ale mają znaczenie dla przedsiębiorcy z wielu względów. Co może zrobić Twoja firma, aby przyczynić się do zabezpieczenia bioróżnorodności?

• zakup prądu z odnawialnych źródeł poprzez podpisanie umowy PPA z producentem, który wytwarza prąd z fotowoltaiki lub elektrowni wiatrowych;

• organizacja transportu z wykorzystaniem samochodów elektrycznych, aby ograniczyć ślad węglowy;

• zwiększenie autokonsumpcji poprzez instalację magazynów energii, kotłów wodorowych czy stacji ładowania EV;

• edukacja pracowników w zakresie ochrony środowiska;

• wspieranie akcji ekologicznych np. poprzez sadzenie drzew za część pieniędzy pozyskanych ze sprzedaży towarów i usług.

Warto pamiętać, aby wdrożone działania przynosiły realne i mierzalne ekologiczne korzyści. W przeciwnym razie firma może zostać posądzona o greenwashing. O tym, że takie sytuacje się zdarzają, świadczą działania podjęte przez Komisję Europejską oraz krajowe organy ochrony konkurencji i konsumentów względem 20 linii lotniczych posądzonych właśnie o pozorowanie działań ekologicznych.¹

Bioróżnorodność w świetle raportowania ESG

Wspieranie bioróżnorodności to nie tylko ogólne deklaracje dotyczące potrzeb ochrony środowiska naturalnego, ale także konkretne wymagania względem przedsiębiorstw będących adresatami raportowania ESG. Składające się z wielu elementów standardy ESRS zawierają segment o nazwie E4 – Bioróżnorodność i ekosystemy. W jego przewidziano 6 ujawnień:

• plan transformacji w zakresie ekosystemów i bioróżnorodności;

• polityka związana z bioróżnorodnością i ekosystemami;

• działania związane z bioróżnorodnością i ekosystemami;

• cele związane z bioróżnorodnością i ekosystemami;

• wskaźniki wpływu związane ze zmianą bioróżnorodności;

• potencjalne skutki finansowe wpływu, zagrożeń i szans dla działań związanych z bioróżnorodnością i ekosystemami.

Firmy, dla których aspekty środowiskowe są istotne z punktu widzenia ESG będą musiały uwzględnić E4 w corocznym raportowaniu. Sprawdź, czy nie dotyczy to również Ciebie!

Biolodzy często porównują utratę bioróżnorodności do losowego wyrywania nitów ze skrzydła samolotu. Do pewnego momentu statek powietrzny leci, ale nigdy nie wiadomo, kiedy spadnie². Pamiętaj, że nikt nie wie, jak bardzo musi zmaleć bioróżnorodność, aby ekosystem przestał funkcjonować. Być może jest to 80%. A być może tylko 5 lub 10%. Dlatego nie warto zwlekać z działaniami podejmowanymi na rzecz ochrony przyrody, ponieważ może się okazać, że za chwilę będzie za późno.

1. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_2322

2. https://www.gov.pl/web/wprpo2020/strategia-na-rzecz-bioroznorodnosci-2030 [Działania w obronie interesów natury. Kompendium informacyjne]