Podatek węglowy (CBAM) – co to jest i jakie są jego cele?

---

Podatek węglowy (CBAM) – najważniejsze informacje

Jest to w rzeczywistości rodzaj podatku nazywany także podatkiem węglowym (CBAM) lub granicznym podatkiem węglowym i dotyczy on grupy importerów towarów zobowiązanych do zakupu certyfikatów CBAM w ilości odpowiadającej emisji wbudowanej, czyli emisji uwolnionej w procesie powstawania i produkcji określonego wyrobu.  

CBAM w takiej formie zacznie obowiązywać od 01 stycznia 2026, ale już od października ubiegłego roku zgłaszający określone, importowane towary są zobowiązani do składania raportu o podatku CBAM w okresach co kwartał. Przy czym do stycznia 2026 obowiązkowym jest tylko złożenie raportu w tym zakresie, a po tym okresie system będzie związany z ponoszeniem określonych opłat.

Podatek węglowy został wprowadzony jako jeden z instrumentów realizowanej przez Unię Europejską strategii ochrony środowiska ściśle połączonej z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych. A mówiąc bardziej szczegółowo, program ten jest integralną częścią pakietu Fit for 55 z celem m.in. redukcji emisji CO2 w UE o 55% do roku 2030 i działania w kierunku osiągnięcia neutralności klimatycznej do roku 2050. 

CBAM jakie sektory gospodarki podlegają temu podatkowi?  

W pierwszym okresie podatek węglowy dotyczy importerów wyrobów z żelaza i stali, aluminium, cementu, nawozów, a także wodoru i energii elektrycznej. Branże te są już zobowiązane do składania określonych sprawozdań i do raportowania należnej opłaty za emisję gazów cieplarnianych w kraju pochodzenia. Na obecnym etapie wdrażania podatku od emisji CO2 podmioty te nie ponoszą jeszcze żadnych opłat.  

Sytuacja ulegnie zmianie po 1 stycznia 2026 r., kiedy to importerzy będą musieli kupować certyfikaty CBAM, a następnie je umarzać, co będzie w rzeczywistości formą płatności podatku CBAM. Do obowiązków tych firm dojdzie także ten związany ze składaniem rocznych deklaracji CBAM dotyczących towarów związanych z tzw. największym ryzykiem ucieczki emisji.  

Czym jest owa „ucieczka emisji”? Jak podaje KE to sytuacja, w której dochodzi wtedy kiedy przedsiębiorstwa z siedzibą w UE przenoszą wyoskoemisyjną produkcję za granicę w miejsca, w których są niższe standardy prośrodowiskowe lub sytuacja, w której produkty unijne zastępuje się innymi, importowanymi o większej emisji dwutlenku węgla. W obu tych przypadkach KE widzi mocne osłabienie efektów działań unii na rzecz ochrony klimatu. 

Podatek od emisji CO2 w Polsce. Jakie są perspektywy i wyzwania?  

Tak jak w przypadku wszystkich innych zobowiązań i w tym wypadku ustawodawca przewidział kary i sankcje dla podmiotów, które lekceważą nałożone przez podatek węglowy obowiązki. Są to zarówno kary finansowe za niezłożenie lub złożenie nieprawidłowego raportu, jak i sankcje związane np. z cofnięciem statusu upoważnionego zgłaszającego, co w praktyce oznacza brak możliwości przewozu czy importu towarów objętych mechanizmem.  

Polskie wersje językowe wszystkich dokumentów w tym rozporządzenia wykonawczego wraz z załącznikami zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Podatek węglowy będzie wpływał na warunki prowadzenia działalności gospodarczej szeregu podmiotów także w Polsce  

I chociaż CBAM jest kolejnym obowiązkiem i wyzwaniem dla firm, to warto też patrzeć, na której transformację świadkami jesteśmy nie tylko przez pryzmat kosztów i dodatkowych zadań, ale rozpatrywać wdrażane zmiany jako szansę na rozwój technologiczny i biznesowy, którego perspektywą jest efektywne zapobieganie zmianom klimatycznym, a w krótszym okresie czasu czystsze powietrze i zdrowsze życie. 

Od dłuższego czasu temat transformacji energetycznej dominuje także polską gospodarkę. Kolejne zmiany i nowe obowiązki wchodzą w życie na naszych oczach, ale największe wyzwania dopiero przed nami.  

Dla polskich przedsiębiorców podatek węglowy oznacza m.in. konieczność zwracania szczególnej uwagi na przegląd klasyfikacji taryfowej produktów, które importują i właściwą koordynację działań z partnerami zagranicznymi, której celem jest dostarczenie w przewidzianym, odpowiednim czasie wiarygodnych informacji niezbędnych do wykonania nowego obowiązku. Dla wszystkich firm podlegających obowiązkom związanym z CBAM oznacza to także konieczność szkoleń, a dla niektórych także podjęcia współpracy z podmiotami audytorskimi czy specjalistycznymi w celu dokonywania prawidłowych obliczeń emisji zgodnie z mechanizmem CBAM. 

Przed końcowym etapem wdrożenia podatku węglowego w Polsce, niektórzy przedsiębiorcy zwracają uwagę m.in. na to, że pojawią się próby obejścia mechanizmu np. poprzez stosowanie nieodpowiednich kodów CN (służących wspólnej taryfie celnej UE i dostarczających statystyki dotyczące handlu wewnątrz UE oraz między UE a resztą świata) niewłaściwych dla danego towaru importowanego tak, aby nie podlegał on regulacjom CBAM. Sprawą otwartą pozostaje także kwestia kosztów wdrożenia, które powinni ponosić importerzy, ale w praktyce pewnie zostaną one przeniesione na klienta końcowego w branżach budowlanej, chemicznej czy innych. Wszystkie te aspekty będą zapewne podnoszone w dyskusjach i debatach odbywających się w ciągu najbliższych miesięcy.  

CBAM a polityka ochrony środowiska – jaki wpływ ma na redukcję CO2?  

Próbując o CBAM mówić językiem jak najbardziej zrozumiałym – zadaniem tego mechanizmu jest wycena gazów cieplarnianych powstałych w procesie produkcji wyrobów przywożonych na teren UE i zrównania jej kosztami, jakie ponoszą w związku z emisją dwutlenku węgla przedsiębiorstwa prowadzące produkcję na terytorium UE. 

To założenie ma bezpośredni wpływ na ochronę środowiska, a podatek węglowy ma być skutecznym narzędziem do ograniczenia emisji CO2. Jak to będzie wyglądało w praktyce, pokażą najbliższe lata, ale już sama konieczność przyglądania się w firmach temu zagadnieniu w związku z nowymi obowiązkami raportowymi powoduje wzrost zainteresowania rozwiązaniami mającymi wpływ na ograniczenie emisji dwutlenku węgla i baczniejszego niż do tej pory przyglądania się temu jak działalność danego przedsiębiorstwa wpływa na środowisko czyli… na życie nas wszystkich.

Na podatek CBAM trzeba patrzeć jak na jedno z wielu narzędzi, które w swoim założeniu ma przybliżać nas wszystkich do efektywnych działań prośrodowiskowych mających wpływ na jakość życia na ziemi.