Dzień Długu Ekologicznego – na czym polega i kiedy przypada?

Dług wobec natury – cena wygody i konsumpcyjnego stylu życia

Dla wielu z nas spłata rat kredytu to dobrze znana i rozumiana codzienność. Można otwarcie stwierdzić, że zadłużamy się na potęgę, wobec instytucji finansowych, ale i…środowiska naturalnego. Wydobywamy surowce, używamy, korzystamy, przetwarzamy, konsumujemy, z każdym rokiem coraz więcej, aby żyło nam się bardziej wygodnie i komfortowo. Tempo nie zwalnia, tak samo jak postępujące zmiany klimatyczne. Ekstremalne zjawiska pogodowe, tj. fale upałów, prowadzące w Europie do pożarów, regularne susze, nagłe nawałnice i załamania pogody, powodzie czy niedobory wody w niektórych zakątkach świata, już nas nie zaskakują. 

Eksperci, biolodzy, naukowcy i organizacje działające na rzecz ochrony środowiska naturalnego biją na alarm, ponieważ jesteśmy wręcz o krok od kryzysu klimatycznego, utraty bioróżnorodności i coraz gorszej jakości powietrza. Jeśli zaczniemy pilnie działać, zmienimy styl życia, nabywania i konsumpcji uda nam się uchronić przyrodę, zachować unikatowość i piękno naszej planety przed totalną dewastacją. Dlatego trzeba głośno i otwarcie mówić oraz podkreślać, że dzisiejsze decyzje wpłyną na przyszłą wysokość długu zaciągniętego wobec natury.  

Dzień Długu Ekologicznego – co to jest i dlaczego jest istotny?

Po zaciągnięciu jakiegokolwiek kredytu oczywistym staje się dla nas to, że sumiennie spłacamy raty. Bardzo uważnie pilnujemy terminowości, nikt przecież nie chce płacić więcej, niż powinien. Dlaczego zatem pozwalamy sobie już od wielu lat na zadłużanie się wobec naszej planety? Zapewne, zanim pojawi się kompletna odpowiedź, warto w pełni zrozumieć, o co chodzi z Dniem Długu Ekologicznego. 

Jest to data – Dzień Długu Ekologicznego (Earth Overshoot Day), w której ludzkość wykorzystała zasoby naturalne (gleba, paliwa kopalne, lasy, surowce, woda) przypadające na cały rok do produkcji dóbr i usług, przekraczając jednocześnie zdolność Ziemi do ich odnawiania. W takiej sytuacji zaczynamy korzystać ze zgromadzonych zapasów lub niszczyć środowisko. Aby ustalić Dzień Długu Ekologicznego na kolejny rok, oblicza się go na podstawie danych dotyczących konsumpcji, emisji CO₂ i dostępnych zasobów biologicznych. Celem kalkulacji jest zmierzenie i ograniczenie eksploatacji zasobów naturalnych naszego środowiska.

Dzień Długu Ekologicznego 2024 – data i jej znaczenie

Data Dnia Długu Ekologicznego zmienia się corocznie i zależy od danego kraju. W 2023 roku globalny Dzień Długu Ekologicznego przypadł na 2 sierpnia. Natomiast w Polsce był to 2 maja, oznaczając, że już po 4 miesiącach zużyliśmy zasoby przypadające na cały rok. Z kolei w 2024 roku przypadł on jeszcze wcześniej, bo 28 kwietnia. Taka tendencja oznacza jedno – nadmiarowa konsumpcja zasobów naturalnych. 

Pomimo tego, w naszym kraju wciąż rośnie świadomość ekologiczna, ale wciąż trzeba dużo zrobić. Wychodząc naturze na ratunek, globalnie ustanowiono więc Dzień Długu Ekologicznego, żeby w liczbach pokazać skale eksploatacji środowiska naturalnego. Konkretne dane, rzeczywiste zestawienia, porównania i analizy stanowią mocne uzupełnienie działań miękkich, tj. kampanii i inicjatyw społecznych. Dzięki temu pełnowymiarowo edukują, uświadamiają ludzkość, dlaczego cały czas trzeba wdrażać i utrwalać postawy oraz zachowania proekologiczne. 

Historia i cele Dnia Długu Ekologicznego – przegląd wydarzenia

Dzień Długu Ekologicznego pierwszy raz ogłoszony w 2006 roku przez organizację Global Footprint Network. Koncepcja „długu ekologicznego” powstała jednak w latach 80. XX wieku, jako następstwo tego, że już w 1979 roku światowa konsumpcja przekroczyła dostępne zasoby naturalne Ziemi. Od tamtej pory, na przestrzeni wielu dziesięcioleci, coraz wcześniej „celebrujemy” Dzień Długu Ekologicznego. Można te daty opóźnić, podejmując proekologiczne działania tak na poziomie indywidualnym, krajowym, jak i globalnym. 

Rozumiejąc, czym jest Dzień Długu Ekologicznego, znając historię, dowiedzmy się, jakie są jego główne cele:

• uświadamianie skali nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych,

• pokazywanie, ile zasobów naturalnych ludzkość zużywa względem zdolności odtwórczej Ziemi,

• mobilizacja rządów, firm i społeczeństw do działania na rzecz zrównoważonego rozwoju,

• monitoring zależności: wpływ zmian stylu życia, polityki i technologii na poziom zużycia zasobów naszej planety.

Przeczytaj również: Carbon Credits – jakie mają znaczenie dla walki ze zmianami klimatu?

Działania promujące świadomość ekologiczną w związku z Dniem Długu Ekologicznego 

Budowanie świadomości ekologicznej, utrwalanie postaw, promowanie zachowań i zrównoważonego stylu życia to długoterminowa praca, którą trzeba wykonać, aby przyszłe pokolenia też mogły podziwiać ogromne zróżnicowanie naszej planety i doświadczać jej piękno. Od czego zacząć? To właśnie instytucje mające lokalne i krajowe uznanie oraz autorytet powinny zajmować się przekazywaniem rzetelnej wiedzy, dawaniem praktycznych wskazówek, czy wskazaniem dostępnych i prostych narzędzi, które pomogą dbać o środowisko, chronić unikatowość i bioróżnorodność. Organizacje pozarządowe, szkoły, firmy oraz instytucje publiczne:

Uczą i uruchamiają społeczne kampanie poprzez:

• Proekologiczne kampanie informacyjne w mediach społecznościowych, organizacja webinarów.

• Kampanie społeczne, zachęcające do tego, aby ograniczyć jedzenie mięsa, racjonalnie zużywać energię i korzystać z wody, ograniczyć marnowanie żywności. 

• Warsztaty ekologiczne w szkołach i bibliotekach.

• Pikniki ekologiczne w społecznościach lokalnych.

• Organizowanie kreatywnych konkursów, zachowując kontekst ochrony środowiska i ekologii, aby aktywizować wszystkich mieszkańców gmin, powiatów, dzielnic w większych miastach. 

Na poziomie rządu i samorządów podejmuje się takie decyzje, aby:

• Organizować dni bez samochodu. W ramach tej inicjatywy, w konkretnym dniu przejazdy komunikacją miejską są bezpłatne. 

• Inwestować w proekologiczny transport publiczny i infrastrukturę rowerową.

• Dotacje na OZE i wszelkie działania zeroemisyjne.

• Uruchomienie na stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska Symulacje i kalkulatory śladu ekologicznego. 

Jak obchodzić Dzień Długu Ekologicznego – praktyczne wskazówki i inicjatywy społeczne

Wszelkie rozpisane strategie proekologiczne, opisane inicjatywy, ambitne założenia, rzadko kiedy przynoszą efekty bez praktycznych i aktywizujących działań. Wychodząc od teorii, poprzez angażujące i ciekawe wydarzenia, można systematycznie zmieniać dotychczas utrwalone postawy i zachowania. Dzień Długu Ekologicznego to idealna okazja, aby pokazywać społeczeństwu – na poziomie lokalnym i ogólnokrajowym, że w zasięgu ręki mamy dostęp do prostych narzędzi, które pozwalają dbać i chronić środowisko naturalne. 

Poprzez przyjemne spędzanie czasu, kreatywne konkursy, koncerty, gry plenerowe (wiosna, lato i wczesna jesień), quizzy można przekazywać treści edukacyjne i wskazywać sposoby, jak indywidualnie działać na rzecz naszej planety. Poza tym, od jakiegoś czasu popularnością cieszą się różne oddolne inicjatywy społeczne:

• wspólne sprzątanie sąsiedztwa przez uczniów bądź mieszkańców, pobliskiego parku, lasów, plaż, 

• sadzenie drzew i zazielenianie przestrzeni, 

• sąsiedzkie wymiany ubrań, tzw. garażówki, wymiany książek lub innych nieużywanych przedmiotów domowych, jadłodzielnie, jako forma zero waste, 

• stworzenie mapy lokalnych punktów eko (np. sklepy na wagę, second handy, naprawy zepsutych rzeczy),

• w miejscach pracy – green office day – dzień pracy bez drukowania, z ograniczonym zużyciem prądu.

Jak widać, jest wiele kreatywnych i niekonwencjonalnych sposobów, aby edukować i promować proekologiczne postawy. W końcu przyszłość Ziemi leży w naszych rękach. To od nas zależy, czy zaczniemy działać na rzecz ochrony środowiska, aby przyszłe pokolenia też mogły cieszyć się jego pięknem i bogactwem.